در معایب حضور روحانیون در کارهای اجرایی

حسین رضا تاجیک([e-mail])

ابتدا باید بگوییم آنچه از سخنان بزرگان روحانی انقلاب ، یعنی امام خمینی و شهید مطهری ، بر می آید این است که آنان با زیرکی تمام به هیچ وجه به دنبال دخالت در امور اجرایی نبودند زیرا بر پیچیدگی ها و ظرایف کارهای اجرایی و البته عوارض و عواقب منفی آن ، کاملا آگاه بودند. در واقع ایشان به دنبال نظارت عالیه روحانیون که لباس پیامبر را بر تن دارند ( البته لباس پیامبر لباس مردم زمان خودشان بود و ایشان هیچ تفاوت و امتیازی با مردم زمان خود از این لحاظ نداشت ) بر حسن اجرای امور بودند . ولی متاسفانه با فاصله گرفتن از اول انقلاب به دلایل متعددی ، که به نظر ما یکی از آنها زیاده خواهی روحانیون و این امر که همه امور باید صد درصد مورد تایید ایشان باشد ، روحانیت در امور اجرایی وارد شد. ( متاسفانه روحانیون ما میل زیادی به کسب قدرت به بهانه های مختلف دارد اما باید بدانند در دوران جدید داشتن قدرت بدون پس دادن جواب ممکن نیست . به هر روی ورود روحانیون به کارهای اجرایی با توجه به اینکه ایشان خود را کمال مطلق و حق مطلق و غیر قابل انتقاد می دانند بسیار خطرناک خواهد بود) . حال آنکه امور اجرایی و کشورداری به ویژه در عرصه ای که خود محتاج دانش و تخصصی پیچیده و تجربه و پیشینه ای عمیق می باشد کاری اشتباه و به ضرر کشور است ، چرا که موجب افزایش بحران سوء مدیریت و بی کفایتی تاریخی ما ایرانیان می شود

  

به هر روی تجربه دیگر کشورها و نیز تجربه چهل سال دخالت روحانیون در امور اجرایی در کشور ما کاملا نشانگر آنست که بهتر است روحانیون برجسته و مجتهد در راس امور قرار گیرند ، یعنی رهبریت کشور و از آن منظر ، ناظر باشند که مبادا کاری خلاف اصول اساسی اسلام و نصوص قرآنی موارد اجماعی فقهای شیعه صورت بندد ( ما به ولایت فقیه قایل نیستیم بلکه به نظارت فقاهت قایلیم یعنی نباید یک فرد فقیه ولایت داشته باشد و در همه امور دخالت کند بلکه مجموعه ای از فقها باید نظارت داشته باشند که کاری خلاف اصول مسلم اسلامی صورت نگیرد و این مساله نظارت فقاهت بدین صورت خواهد بود که مثلا : رییس دستگاه قضا از سوی فقهای مجلس خبرگان معرفی شود و بعد به تایید رهبری برسد و منصوب شود و یا اعضای فقیه شورای نگهبان از سوی مجلس خبرگان به رهبری معرفی شوند و پس از تایید رهبری منصوب شوند و البته مجلس خبرگان باید نظارت دقیق بر عملکرد رهبری و زیر مجموعه های وی داشته باشد . بنابراین به نظر ما باید از ظرفیت فقهای مجلس خبرگان کمال استفاده صورت گیرد و اینطور نباشد که آنها سالهای سال منتظر بمانند تا رهبری کی فوت می کند و آنگاه وارد عمل شوند .

علاوه بر این روحانیون از دخالت در کارهای اجرایی که نیازمند تخصص و تجربه ژرف می باشد امتناع نمایند ( متاسفانه روحانیون که چهل سال است زمام تمام مقدرات کشور را در اختیار دارند همچنان حرف می زنند که گویا روز 23 بهمن 1357 است و انگار نه انگار 40 سال گذشته است . متاسفانه روحانیون این خوی را دارند که همیشه طلبکار و مطالبه گرند و زیر بار پذیرش هیچ نقص و اشتباهی هم نمی روند . علاوه بر اینکه روحانیون ما این خوی را دارند که اگر کسی راجع به حوزه کاری آنها ، که بیشتر فقه هست ، اظهار نظر کند فوری برافروخته و غضبناک شده و می گویند : کسی که در فقه تخصص ندارد نباید در این حوزه دخالت کند و اظهار نظر کند چرا که فقهای ما بعضا چهل ، پنچاه سال تحصیل کردند تا توانستند در این مورد اظهار رای و نظر کنند جالب است که خود این روحانیون در همه امور دخالت می کنند و راجع به همه چیز از امور پیچیده اقتصادی گرفته تا مسایل نظامی ، تا سیاست خارجی تا ورزش و حتی تا مسایل هسته ای و... اظهار نظر می کنند ولی به هیچ وجه به این امر نمی اندیشند که این امور نیز به ویژه در دنیای بسیار پیشرفته و پیچیده مدرن امروزی ، احتیاج به تخصص و سالها تحصیل دارد و البته جالب تر اینکه ایشان نظرات خود را هم کاملا صائب و بر حق و درست که موی لای درزش نمی رود می شمارند ). به هر حال باید قبول کرد بزرگترین ضربه ای که اسلام خورده از فقه و فقاهت خورده در حالیکه تنها کمتر از 9 درصد قرآن به فقه اختصاص دارد اما فقه و فقها خود را تمام اسلام می شمرند . در واقع همان انحرافی که در مسیحیت توسط پولوس ایجاد شد در اسلام توسط فقها ایجاد شد و 9 درصد قرآن جای 91 درصد دیگر قرآن را هم گرفت ؛ و امروز یک فقه فربه کمر شکن داریم که اگر کسی بخواهد بدان مقید باشد یا از باقی کار خود وا می ماند و یا دچار جنون می شود ، اتفاقاتی که برای صاحب این سطور افتاد ، به هر روی باید در دنیای جدید که همه امور رو به سهولت و سادگی می رود ما نیز به یک فقه " مختصر و سهل و سیال " که تنها از دو منبع " قرآن و عقل " استخراج می شود اکتفا کنیم . . به هر روی بهتر است که روحانیون در امور اجرایی که در راس آن منصب ریاست جمهوری است دخالت نکنند ( حتی می توان در قانون اساسی طی ماده ای تصریح کرد افرادی که نامزد مناصبی مثل ریاست جمهوری و ریاست مجلس می شوند به هیچ وجه نباید روحانی باشند ) و در واقع بهتر است روحانیون به همان مناصبی که قانون اساسی برای آنها مشخص کرده ، یعنی مقام رهبری ، ریاست قوه قضاییه ، فقهای شورای نگهبان ( البته همانطور که گفتیم ما قایل به " نظارت فقاهت " هستیم یعنی بهتر است رییس قوه قضاییه و فقهای شورای نگهبان از سوی مجلس خبرگان معرفی و سپس به تایید رهبری برسند ) به هر حال بهتر است روحانیون به مناصب مصرح در قانون اساسی که البته کم شمار و کم اهمیت هم نیستند اکتفا کنند و اشتباهی که شاه کرد و به اختیاراتی که در قانون اساسی مشروطه برایش مشخص شده بود اکتفا نکرد و سرانجام آن شد که همه دیدند و شنیدند ، تکرار نکنند و از تاریخ عبرت گیرند پیش از آنکه عبرت تاریخ شوند و این امری است که به صلاح کشور و نظام و مردم و خود روحانیت است ( حقیقتا روحانیت اگر می خواهد خدمتی به اسلام و ایران و انقلاب کند بهتر است که در همان عرصه تئوریک و نظریه پردازی برای تحول و ترقی انقلاب و کشور وارد شود و خدمتی شایسته کند ؛ البته باید اذعان کرد که این کار بسیار سختی است و از هر کسی ساخته نیست ( روحانیون که به دنبال اسلامی کردن علوم به ویژه علوم انسانی هستند بهتر است خود آستین همت را بالا بزنند و بدین کار همت گمارند گر چه بعید می دانم بتوان کاری کرد چرا آنها می گویند : اسلامی کردن اما منظورشان اسلامی شیعی کردن و اسلامی شیعی اثنی عشری کردن و اسلامی شیعی اثنی عشری بر اساس تفکر و قرائت امام خمینی کردن است و این کاری است بعید ) . همچنین روحانیت اگر به اسلام و ایران و انقلاب علاقه دارد می تواند به وظیفه ذاتیش که همانا تربیت اخلاقی و ایمانی جامعه است همت بیشتری بگمارد . ( البته تربیت اخلاقی جامعه به معنای تربیت طلبه بیشتر که اکثرا هم در یک شهر جمع باشند نیست . متاسفانه حوزه های علمیه ما سالانه مبالغ انبوهی سهم مقدس امام را بی حساب و کتاب به صورت شهریه به دهها هزار طلبه می دهند در حالیکه دانشجویان بابت تحصیل شهریه می پردازند ولی طلاب بابت تحصیل شهریه می گیرند و بعید می دانم در هیچ جای دنیا به این راحتی حتی به شکل بورسیه هم به همه افراد شهریه و پول پرداخت کنند بدون اینکه هیچ خروجی مشخصی داشته باشد. در حالیکه این مبالغ هنگفت می تواند صرف تبلیغ دین در کشورهای کفر یا ساخت مساجد و مراکز فرهنگی و شبکه های تلوزیونی در بلاد غیر اسلامی و یا تالیف و ترجمه و نشر کتب مفید و راهگشا و بدیع و نه وصله پینه آثار گذشتگان و یا بورسیه کردن طلاب خارجی و غیر ایرانی باشد. به هر حال وضعیت امروز پرداخت بی حساب و کتاب سهم مقدس امام و بدون مطالبه کار و خروجی قابل قبول ، به هیچ وجه درست نیست ) . به هر روی متاسفانه اخلاق و ایمان عرصه ایست که روز به روز در حال تحلیل رفتن است و متاسفانه جامعه به ویژه جوانان روز به روز از این دو آموزه دورتر می شوند . همچنین تذکر نکته ای در اینجا ضروری است و آن اینکه ایکاش روحانیون ما در تبلیغات خود به جای آموزش چگونه خوب مردن و یاد از شب اول قبر و عالم برزخ و قیامت و... به آموزش چگونه خوب زندگی کردن می پرداختند چون متاسفانه ما مسلمانان ، و مخصوصا ما شیعیان ، خوب مردن را خوب آموختیم ولی خوب زیستن را نیاموختیم ( جا دارد در اینجا توضیحی درباره انواع زندگی دهیم ؛ زندگی چهار نوع است که به ترتیب فضیلت و ارزشمندی بدین قرارند : زندگی با ثمر و خوب ؛ مثل زندگی پیامبران . زندگی با ثمر و بد : مثل بسیاری از دانشمندان و فیلسوفان غربی ، زندگی بی ثمر و خوب : مثل بسیاری از عارفان و صوفیان ایرانی ، زندگی بی ثمر و بد : مثل اکثر آدم هایی نظیر ما که نه زندگی مثمر ثمری دارند و نه خوب یعنی اخلاقی و ایمانی زندگی می کنند ) .

به هر روی ما اخلاقی و ایمانی زیستن را اصلا بلد نیستیم . ( نمونه اعلای این مساله را در کسانی می بینیم که دیروز در جبهه تا پای نثار جان خویش و خوب مردن پیش رفتند ولی امروز در دنیای مادی و حرام چنان غوطه ور و غرقه شده اند که به هیچ وجه باور کردنی نیست و این هم ناشی از عدم آموختن این است که چگونه می توان خوب و اخلاقی و ایمانی زیست ؟ ) به هر روی حتی اگر با وجود این همه وظایف و رسالت های جدی ، باز هم برخی روحانیون علاقه مند به کاری اجرایی و مدیریتی هستند ، به آنها توصیه می کنیم که بهترین مدیریت آن است که به مدیریت آقازاده های بی شخصیت و آویزان خود بپردازند که مبادا خدایی ناکرده برخی از آقازاده های ایشان بر اثر حرص به دنیا و قدرت طلبی و ثروت طلبی و... ، به اعتماد مردم به اسلام و انقلاب و آبروی هزار ساله روحانیت شیعه ضربه و لطمه ای بزنند که با هیچ چیز قابل جبران نباشد . البته این را هم بگوییم که دعا می کنیم ( البته دعا به معنای چیز دنیوی خواستن از خدا هیچ ثمری ندارد چرا که مشیت خدا تغییر ناپذیر است . البته دعا به معنای طلب عفو و مغفرت و چیز اخروی خواستن از خدا یا به معنای تمرکز زمینی نیروهای دعا کننده صحیح است ). به هر ترتیب ایکاش مسئولین جمهوری اسلامی ، اعم از روحانی و غیر روحانی ، که اکثرا ادعای دینداری دارند به اندازه بعضی دزد های قدیمی معرفت و شرافت و ایمان به غیب داشتند چرا که در داستانهای عرفانی نقل است در قدیم الایام دزدی کیسه زر فردی را سرقت کرد ، چون کیسه را گشود دید در آن آیه الکرسی نوشته شده است . آن دزد فورا کیسه را در راه فردی که از او سرقت کرده بود انداخت و بازگشت . وقتی رفیقش اعتراض کرد و علت کارش را پرسید . در جواب گفت : من دزد مال مردمم نه دزد ایمان ایشان . اگر کیسه زر او را می دزدیم آن فرد که با یک ایمان و امید به غیب آن آیه الکرسی را در کیسه قرار داده بود در ایمانش تزلزلی ایجاد می شد و من نمی خواستم هم دزد مال باشم و هم دزد ایمان . واقعا ایکاش بعضی از مسئولین به ظاهر متدین نظام اسلامی ما هم به اندازه آن دزد شرف و انسانیت و صداقت داشتند ) .