تاملی در انواع زندگی از سه منظر

زریر عباسی <[e-mail]>

امروزه بحث از زندگی و معنای زندگی مشغله ذهنی بسیاری از افراد و بخصوص اندیشمندان شده است و همه به دنبال آنند که ورای این زندگی تکراری و مشغولیتهای روزمره معنایی و هدفی بجویند. درد بی معنایی از بدترین دردهای بشر مدرن شده است که او برای التیام آن گاه به خودکشی روی می آورد ( این وضع تا حدی حاد شده است که در انگلستان وزارت خودکشی و وزارت تنهایی تاسیس شده است ). به هر روی در این جستار کوتاه می کوشیم نگاهی به انواع زندگی بشری داشته باشیم .

منظر نخست بعد معرفت و آگاهی : زندگی ناخودآگاهانه و زندگی خودآگاهانه .
زندگی ناخودآگاهانه که زندگی اکثر مردم است این است که فرد در چارچوب شرایطی که متولد شده ، یا به عبارت دیگر هبوط گاه ( گاه : هم مکان و هم زمان ) خود ، عمل کند و کاملا تخته بند شرایط و تقدیرات و تحمیلات تاریخی و اجتماعی و زیستی گاهی است که در آن هبوط کرده و به دیگر بیان در سایه سار اسم مسلط بر عصر خود باشد و بر همان اساس زندگی کند . این نوع زندگی شامل دو گونه کوچکتر هست که عبارت است از : زندگی ناخودآگاهانه در دولت اسم جلالی ( چنین افرادی دچار سه درگیری وجودی می شوند : 1- بی کس و کاری .2- همه ، چیز دیدگی و بی همه چیزگی .3 - سکر و سکس می شوند ) و زندگی ناخودآگاهانه در دولت اسم جمالی . ( چنین افرادی نیز مبتلا به سه درگیری وجودی می گردند : 1- بی شور و شوقی . 2- بو تیمارگی و حسرت گناه . 3- صوم و صلات افراطی می گردند) .
زندگی خودآگاهانه است که فرد می کوشد خرق عادت کند و خود را از شر شرایط و تقدیرات و تحمیلات هبوط گاهش ، خواه گاه دولت اسم جلالی باشد و خواه گاه دولت اسم جمالی باشد نجات بخشد. ( منظور از دولت اسم جلالی و دولت اسم جمالی این است که بشر در دولت اسم جلالی بیشتر به ایجاد نمایی در اقلیم برون ذات می پردازد و در دولت اسم جمالی بشر بیشتر به ایجاد نمایی در اقلیم درون ذات می پردازد ) . بشر در زندگی خودآگاهانه با آگاهی و آزادی و اختیار مطلق ، آیین زندگی خویش را بر می گزیند . این نوع زندگی نیز به دو گونه کوچکتر تقسیم می شود که عبارتند از : زندگی خودآگاهانه در دولت اسم جلالی و زندگی خودآگاهانه در دولت اسم جمالی .
اما زندگی نوع سومی نیز وجود دارد که می توان آنرا زندگی خودآگاهانه در سایه سار اسم اعظم برشمرد که بشر خودآگاهانه در دولت اسم اعظم به ایجاد نمایی همزمان در اقلیم برون ذات و اقلیم درون ذات می پردازد . این نوع زندگی را می توان زندگی ابراهیمی نیز نامید . منظور از زندگی ابراهیمی ، زیستنی آزادانه و مومنانه و همچنین پرسشگرانه و پرستشگرانه چونان ابراهیم خلیل است که خودآگاهانه سر از طاعت بت های گاه و زمانه و زمینه خویش و شرایط و تحمیلات دوران بتافت و آنقدر بجست و پرسش کرد تا خدای خویش را بیافت و آیین زندگی خویش را آگاهانه و آزادانه برگزید و در عین این آزادگی بیرونی ، اسیر نفس خویش نیز نشد و حاضر به قربان کردن عزیزترین کسانش یعنی فرزندش نیز شد و در واقع به آزادی درونی نیز دست یافت و به پرستش علی گونه یا همان عبادت احرار که پرستش بی خواسته خدای است ، پرداخت . امروز آنچه بشر را می تواند از بحران بی معنایی و پوچ انگاری رهایی دهد همین زندگی پرسشگرانه و پرستشگرانه و آزادانه و مومنانه ابراهیمی است .
منظر دوم بعد نتیجه و فایده : زندگی با ثمر و خوب
زندگی از نظر نتیجه چهار نوع است که به ترتیب ارزشمندی بدین قرارند : زندگی با ثمر و خوب ؛ مثل زندگی پیامبران ؛ زندگی با ثمر و بد : مثل بسیاری از دانشمندان غربی ؛ زندگی بی ثمر و خوب : مثل بسیاری از عارفان ایرانی ؛ زندگی بی ثمر و بد : مثل اکثر آدم ها که زندگیشان ثمر دنیوی ندارد و اخلاق و ایمان هم ندارند . در واقع حکومتی را باید بهترین حکومت دانست که مردمش را به سوی زیستنی با ثمر و خوب هدایت کند .
منظر سوم بعد ارتباط : زندگی خوش و خیر و خوب
رابطه انسان را به سه قسم رابطه با خود ، رابطه با دیگری و رابطه با خدا ، تقسیم می کند . که اول : رابطه مطلوب با خود ( حق النفس ) است که مستلزم داشتن زندگی خوش و لذت قرمز است . دوم : رابطه مطلوب با دیگری ( حق الغیر) که این غیر و دیگری شامل 5 گروه یعنی : طبیعت ، تکنولوژی ، فردافرد ، جامعه و جهان می شود و مستلزم داشتن زندگی خیر و لذت سفید است . سوم : رابطه مطلوب با خدا ( حق الله ) که مستلزم داشتن زندگی خوب و لذت سبز است . از این نظر زندگی باید خوش و خیر و خوب باشد ( در این منظر سوم ، ملهم از استاد مصطفی ملکیان و استاد محمد تقی جعفری هستیم ).